แบตเตอรี่มีด้วยกันมากมายหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็น Alkaline, NiMH, NiCd, Li-ion หรือ Li-polymer แบตฯแต่ะละชนิดมีข้อดีข้อเสียของมัน และมีวิธีดูแลรักษาเพื่อยืดอายุการใช้งาน ที่เหมือนและแตกต่างกัน

วันนี้เราจะมาดูวิธีการใช้งานและดูแลรักษาแบตเตอรี่แบบ Li-ion ซึ่งเป็นชนิดที่ใช้ในแบตฯของ eeePC เพื่อให้มันพร้อมทำหน้าที่ของมันได้อย่างเต็มที่และยาวนานตามอายุของมัน

ต้นตระกูลแบตฯ Li-ion (กว่าจะมาเป็นวันนี้)



แบต Li-ion ของ eeePC



ชนิดของแบตฯที่นิยมเอามาใช้โน๊ตบุ๊ค(รวม Sub-Notebookอย่าง eeePC) หลักๆจะมีสามชนิดคือ NiCd (Nikle Cadmium), Ni-MH (Nikle Metal-Hydride) และ Li-ion (Lithium Ion) ในเนื้อหาจึงขอพูดถึงแบตฯแค่สามชนิดนี้นะครับ


ข้อดีและข้อเสียของแบต Li-ion

ข้อดีของแบตฯแบบ Li-ion เมื่อเทียบกับ NiMH หรือ NiCd โดยหลักๆก็คือ

- น้ำหนักเบา แบต Li-ion มีน้ำหนักเบากว่า NiMH ประมาณ 25%-35%

- ให้กำลังไฟสูงกว่า ที่ระดับ mAh เท่ากัน Li-ion จะให้กำลังไฟสูงกว่า NiMH ประมาณ 10%-20%

- ไม่มี Memory Effect หรืออาการใช้และชาร์จไม่ครบเซลล์ ซึ่งเกิดกับแบต NiCd, NiMH ที่จะทำให้ประสิทธิภาพและอายุใช้งานสั้นลง

- ขณะไม่ได้ใช้งาน จะสูญเสียประจุไฟค่อนข้างน้อย ถ้าทิ้งไว้โดยไม่ได้ใช้งานประมาณหนึ่งเดือน Li-ion จะเสียประจุไปแค่ 5% ขณะที่ NiMH จะเสียประจุไป 30% และ NiCd เสียไป 10%


เมื่อมีข้อดีมันก็ย่อมมีข้อเสีย สำหรับ Li-ion มีข้อเสียคือ

- เสื่อมสภาพไปเรื่อยๆตามอายุขัย คือมันจะเก็บประจุไฟฟ้าได้น้อยลงเรื่อยๆตามระยะเวลานับตั้งแต่วันที่ผลิต ไม่ว่าจะมีการใช้งานหรือไม่ก็ตาม

- ถ้าเก็บไว้โดยไม่ได้ใช้งานนานๆ (ตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไป) แบตจะเกิดอาการ Deep discharge คือ หมดประจุโดยสิ้นเชิง ทำให้การลับมาชาร์จเพื่อใช้งานใหม่ใช้เวลาชาร์จนานเกินปรกติ เช่น เคยชาร์จเต็ม6ชั่วโมง ก็อาจต้องใช้เวลาถึง 48ชั่วโมงในการชาร์จ หรือในบางกรณีก็จะไม่สามารถชาร์จไฟเข้าได้อีกเลย (เจ๊ง)

- สารเคมีที่ใช้ มีความอันตรายสูงกว่า NiMH, NiCd ฉะนั้นจึงห้ามทำการดัดแปลงหรือแกะไส้แบ็ตโดยเด็ดขาด

- ต้นทุนในการผลิตสูงกว่า NiMH, NiCd


การใช้งานที่ถูกต้องเพื่อยืดอายุขัย

- การชาร์จแบตครั้งแรก จะต้องชาร์จให้เต็มเสมอ อย่างน้องสัก 6-8 ชั่วโมง ก่อนนำมาใช้งาน (ข้อนี้ใช้กับแบตทุกประเภท รวม NiMH, NiCd)

- ควร Condition แบตในการใช้งาน 2-3 ครั้งแรก โดยการใช้แบตให้เกือบหมดแล้วชาร์จใหม่ให้เต็มที่ ข้อนี้ใช้กับ NiMH ด้วย (แต่ NiCd ไม่จำเป็น)

- หลังจาก Condition ช่วงการใช้งาน 2-3ครั้งแรกแล้ว ไม่จำเป็นต้องใช้งานจนหมด สามารถชาร์จได้ตลอดเวลา การใช้ไฟจนหมดแล้วชาร์จเต็มเหมาะกับแบต NiMH แต่สำหรับ Li-ion จะกลับกัน คือถ้าเราใช้ไฟจนหมดแล้วชาร์จไป 100 ครั้ง กลับจะทำให้ความสามารถในการเก็บประจุลดลงได้ถึง 75%

- ถ้าเป็นไปได้ควรรักษาระดับประจุไฟไว้ให้สูงกว่า40% (ไม่ปล่อยให้แบตเหลือต่ำกว่า40%) เพื่อยืดอายุการใช้งาน

- อย่าโอเวอร์ชาร์จแบต หรือเสียบชาร์จทิ้งไว้นานเกินไป หากเกิน24ชั่วโมง แบตทุกประเภทอาจแตกหรือเสียหายได้

- หลีกเลี่ยงอุณหภูมิสูง ไม่ว่าจะเป็นการชาร์จหรือใช้งาน อุณหภูมิสูงมีผลค่อนข้างมากกับอายุของมัน จากผลการทดสอบ ที่อุณหภูมิ 0c การเก็บประจุไฟฟ้าจะเสียไปแค่ 2% ในปีแรก และเสียไป6%ในปีที่สอง แต่ที่อุณหภูมิ 25c จะเสียการเก็บประจุไป4%ในปีแรก และสูงถึง 20% ในปีที่สอง เราจึงไม่ควรเก็บหรือใช้งานเครื่องในที่ที่มีอุณหภูมิสูงๆ เช่นเก็บเครื่องไว้ในรถยนต์ที่จอดอยู่กลางแดด หรือหลีกเลี่ยงการใช้งานกลางแสงแดดเท่าที่สามารถทำได้ (ข้อนี้เหมือนกันสำหรับแบตทุกชนิด)

- ถ้าจะไม่ใช้งานแบตนานๆ เช่นเกินหนึ่งเดือน ให้ถอดออกจากตัวเครื่อง และเก็บแบตไว้ในที่แห้งและเย็น วิธีหนึ่งที่นิยมทำในกรณีนี้คือห่อหุ้มแบตให้เรียบร้อยแล้วแช่ไว้ในตู้เย็น (ไม่ใช่ช่องแข็ง) เวลาจะเอากลับมาใช้งาน ก็เอาออกมาพักไว้จนแบตอยู่ในอุณหภูมิปรกติแล้วค่อยใช้ตามปรกติ


เทคนิคการยืดเวลาใช้แบต

เวลาใช้งาน มีหลายเรื่องที่เราสามารถทำเพื่อให้ใช้แบตได้นานที่สุด

สำหรับเครื่อง eeePC มีคร่าวๆตามนี้

- ลดความสว่างของหน้าจอ ใช้เท่าที่เพียงพอกับการใช้งาน (สำหรับผมส่วนใหญ่จะตั้งไว้ประมาณครึ่งหนึ่งของระดับความสว่าง และลดลงอีกเวลาใช้ตอนกลางคืน)

- ปิดโปรแกรมที่ไม่ได้ใช้งาน การเปิดโปรแกรมทิ้งไว้หลายๆโปรแกรม มีส่วนให้ซีพียูทำงานมากกว่าปรกติและทำให้เปลืองแบต โดยเฉพาะอย่างยิ่งพวกโปรแกรมที่ทำงานอยู่เบื้องหลัง

- Multitask ให้น้อยเข้าไว้ อันนี้จะทำให้ซีพียูทำงานหนัก และกินไฟมากกว่าการใช้งานปรกติ

- อุปกรณ์ USB ที่ไม่ได้ใช้งาน ควรเอาออกไป (เสียบคาไว้มันก็กินไฟ)

- Disable อุปกรณ์ที่ไม่ได้ใช้งานในไบออส เช่น LAN, Camera

- ถ้าการใช้งานสังเกตุว่าวินโดวส์ใช้ pagefile บ่อยๆ ก็ควรเพิ่ม RAM (ลดการใช้ไฟ SSD ถึงมันจะกินไฟไม่มาก)

- Defrag SSD เป็นระยะ เพื่อลดการอ่านSSDบ่อยเกินความจำเป็น

- ถ้ามีพื้นที่SSD หรือ SD มากพอ อาจใช้ Hibernate (เซฟข้อมูลการใช้เก็บไว้แล้วปิดเครื่อง) แทนการ Standby เพราะการ Standby ก็ยังต้องใช้ไฟเลี้ยงอยู่ตลอดเวลา

ขอ reference หน่อยครับ ที่ผมรู้มามีส่วนที่ไม่ค่อยตรงกันอยู่บ้าง เช่นการ ชาร์ตครั้งแรก ๆ มันไม่ต้องมีการ discharge แล้วการเสียบปลั๊กทิ้งไว้มันก็ไม่มีผลอะไร การเก็บแนะนำให้เก็บในช่อง freeze เพราะสารเคมีในแบตมีจุดเยีอกแข็งที่ -40 มันถึงจะเสียหาย ตู้เย็นบ้านเราช่องแข็งไม่ถึง -40 แน่ ๆ

รวบรวมจากหลายๆแหล่งอ่ะครับ
หลักๆก็จะเป็นจาก Wikipedia กับอีกหลายๆที่

http://en.wikipedia.org/wiki/Lithium_ion_battery

ขอบคุณครับ

ขอแย้งนิดนึงนะครับ (ไม่โกรธกันนะ ^^)
คือแบต Li-on มันมีวงจรตัดไฟภายในตัวเวลาที่ชาร์ทเต็ม เพราะอย่างนั้น ถึงจะเป็นการชาร์ตครั้งแรก แค่ไฟชาร์ทดับก็พอแล้วครับ รอเป็นสิบชั่วโมงไปก็ไม่มีประโยชน์เพราะวงจรมันตัดไฟที่จะเข้าแบตไปเรียบร้อยแล้ว

เห็นด้วยกับคุณ Wichy ครับ

ถ้าฉลาดสังเกตหน่อยก็จะรู้ว่า ต่อให้ชาร์จเต็มแล้วเสียบสายต่อไปอีกกี่สิบ ชม. แบตมันก็ไม่ร้อนอะไรเลย เพราะวงจรมันตัดไปแล้ว ไม่เหมือนแบตสมัยเก่าๆ ชาร์จทิ้งไว้นานๆ อาจมีระเบิดได้

SSD ต้อง defragment เหมือน HDD ด้วยเหรอ...
ใครเคย defragment flash drive บ้าง... ทำแล้วมันจะอ่านเร็วขึ้นป่าว
ถามจริงเหอะ ที่พูดมาเป็นสิ่งที่มีในคู่มือ หรือเป็นความรู้สึกส่วนตัว...
ถ้างั้นเอามวลสารจากเครื่องบินมาบดๆ แล้วใส่ลงไป จะยิ่งทำให้เครื่องทำงานเร็วขึ้นใช่ป่าว...

แหล่มเลยครับ
ขอบคุณทุกท่านที่ช่วยให้ความรู้
ผมยังเข้าใจผิดอย่างแรง คิดว่าทุกครั้งต้องชาร์ตให้เต็ม แล้วใช้ให้เกลี้ยงถึงจะไปชาร์ตใหม่
ขอบคุณครับ

อ้างถึง:

ครับ แบต Li-ion มันมีวงจรตัดไฟเมื่อชาร์จเต็ม
ตอนแรกก็ว่าจะตัดข้อนี้ออกเหมือนกัน
แต่ไปเห็นหลายๆแหล่งมันก็ยังบอกไม่ให้เสียบชาร์จทิ้งไว้นานเกิน
ก็เลยเพิ่มประมาณว่าเสียบชาร์จจนลืมอ่ะครับ (เกิน 24 ชั่วโมง)
เรื่องการตัดไฟเมื่อชาร์จเต็ม การตัดไฟเมื่อประจุเหลือน้อย การป้องกันสารเคมีรั่ว เป็นเรื่องที่ทำให้แบต Li-ion นี่ใช้เวลาไปนานกว่าจะผ่านการรับรองออกมาใช้นอกห้องแล็ป

ผมก็เลยใส่เรื่องการโอเวอร์ชาร์จเผื่อไว้ครับ...

ปล.
1. เรื่องที่ผมเขียนทุกเรื่องแย้งได้หมดแหละครับ ไม่โกรธอยู่แล้ว ขนาดคนมาเกรียนผมยังไม่โกรธเลย 555 แย้งมาผมจะได้ไปหาข้อมูลเพิ่มและแก้ไขถ้าผิดพลาดไงครับ

2.เนื้อหาทั้งหมดได้มาจากข้อมูลที่หามา ไม่มีข้อที่ใช้ความเห็นส่วนตัว (สังเกตุว่าถ้าแหล่งข้อมูลมีตัวเลขที่ทดสอบแล้วผมจะใส่ตัวเลขไว้ให้ทุกครั้ง)

ต้องขอโทษด้วยที่คราวนี้ผมไม่ได้เก็บ URL สำหรับอ้างอิงข้อมูลไว้ (นอกจาก Wiki) คราวหลังจะเก็บไว้ใส่ในแหล่งอ้างอิงข้อมูลให้นะครับ

อ้างถึง:

ยังไงการอ่านจาก SSD ก็ต้องอ้างอิงตำแหน่งจัดเก็บข้อมูลอยู่ดีล่ะครับ
ถ้าข้อมูลที่เก็บกระจัดกระจายอยู่คนละที่ละทาง มันก็ต้องไปอ่านจากหลายๆตำแหน่งอยู่ดี SSDก็ต้องทำงานมากกว่าปรกติ แล้วก็กินไฟมากกว่าปรกติ
แต่ผลกระทบเรื่องการกินไฟของSSD มันจะไม่เยอะเหมือนพวกฮาร์ดดิส ผมเลยใส่ไว้ในคำแนะนำข้อหลังๆครับ

ปล. ผมเคย Analyse SSD ครั้งนึง หลังจากไม่เคยคิดจะทำ เพราะเข้าใจว่าไม่จำเป็น ปรากฏว่ามันแดงเทือกเลย (กระจายมาก) ก็เลยพยายาม Defrag เป็นระยะ กะว่าจะทำสักเดือนละครั้ง

ขอแลกเปลียนความคิดเห็นด้วยคน

สำหรับการชาร์จแบตลิเธี่ยมนั้น เท่าที่ได้อ่านมาจากหลายแหล่ง ข้อมูลก็ยังค่อนข้างสับสน หลายที่บอกให้ชาร์จ 6-8 ชั่วโมงในการชาร์จครั้งแรก ้แม้แต่ในคู่มือของหลายๆ อุปกรณ์ก็บอกไว้แบบนั้น

สำหรับตัวผมเอง ไม่เคยชาร์จแบตข้ามคืนกับแบตลิเธียมเลยแม้แต่อุปกรณ์เดียว ไม่ใช่เพราะไม่เชื่อข้อมูลมี่ให้ชาร์จนานๆ ในครั้งแรก แต่เพราะทุกอุปกรณ์ที่ซื้อมา ล้วนแต่มีไฟในแบตอยู่ประมาณ 50 % ตั้งแต่ตอนซื้อแล้ว ยังไงก็ไม่ได้เป็นคนชาร์จครั้งแรกให้กับแบตอยู่ดี ทางโรงงานจะชาร์จมาให้แล้วทั้งนั้น ก็เลยไม่สนใจ แต่สำหรับคนที่ต้องการรักษาแบตไว้นาน การชาร์จ 6-8 ชั่วโมงในครั้งแรกที่ใช้ ก็ไม่น่าจะเสียหายอะไร เพียงแต่อย่่าปล่อยให้แบตหมดเ็ป็นอันขาด ไม่ว่าจะเ็ป็นการชาร์ฺจครั้งไหน ยิ่งแบตเก่าๆ ด้วยแล้ว หมดเพียงแค่ครั้งเดียว แบตจะบวมและชาร์จไม่ได้อีกเลย

ส่วนการ defrag สำหรับหน่วยความจำแบบแฟลชนั้น ส่วนตัวเห็นว่าไม่ค่อยจำเป็นเท่าไรนัก เนื่องจากการเข้าถึงหน่วยความจำแบบแฟลชมันไม่ีมีกลไลอะไรให้เคลื่อนไหว ทุกๆ ส่วนของหน่วยความจำแฟลชในตาราง FAT จะใช้เวลาเข้าถึงเท่ากันหมด ไม่ว่าข้อมูลมันจะอยู่ติดกันหรือกระจัดกระจาย ไม่เหมือนพวกฮาร์ดดิสก์ที่การ defrag จะช่วยได้มาก เพราะการอ่านข้อมูลหากกระจัดกระจาย หัวอ่านมันต้องกระโดดไปมา ไม่ได้อ่านรวดเดียว ยิ่งรอบการหมุนของฮาร์ดดิสก์ช้าด้วย ยิ่งเห็นผลมาก

อย่างไรก็ตาม การทำตามคำแนะนำในบทความนี้ มีแต่ผลดี มีประโยชน์มากๆ ครับ

การ Defrag ผมก็เห็นด้วยกับคุณ Kiat ครับ การทำงาน SSD มันไม่เหมือนกับ HD ที่ต้องใช้หัวเข็มในการอ่านครับ

ขอบคุณมากเลยครับ ความรู้ดี ๆ ทั้งนั้นเลย

SSD เขาไม่ defrag กันหรอก รู้ๆกันอยู่ว่าทำใม

เรื่องการช๊าตครั้งแรกนานๆ เป็นเรื่องของแบทนิเกิลครับ
กรณีลิเทียม เพราะผู้ผลิต กับ ช่าง ขี้เกียจรับเคลมสินค้าจากผู้ใช้มือใหม่ ที่ีใช้ผิดวิธี
การบอกให้ ช๊าตครั้งแรกนานๆ และอธิบายนัยๆ ว่ามันพังง่ายหลายรูปแบบ จะเป็นการ
ป้องกันให้ผู้ใช้ กลัวการช๊าตทีเล่นทีจริง ระวังในการช๊าตมากขึ้น ไม่ต้องมาคอยรับเคลมแทบเสีย และยังเป็นข้ออ้างโบ้ยไปยังคนซื้อได้เวลามีปัญหา
ช่างHPยังบอกผมเลยว่า "เราไม่รับประกันแบทNB เพราะยังไง มันก็ต้องเสียใน1ปีแรก" ผมใช้มาจะ3ปีละ ยังไม่รู้สึกถึงความแตกต่าง จากวันแรกที่ใช้ตรงไหน
มันอยู่ที่วิธีการใช้แต่ละคนมากกว่า...
เรื่องข้อมูลการรักษาแบท แม้จะถกเถียงกันมาก แต่ทุกวันนี้ ข้อมูลแต่ละทีก็ยังคลุมเคลือ เพราะคุณภาพถ่านแต่ละยี่ห้อ ยังมีความต่างกันละมัง

ข้าน้อยขอชี้แนะ จะถกกันไปทำไมให้วุ่นวาย
สำหรับครั้งแรกๆอะไรๆยังใหม่ ยังไม่เข้าที่เข้าทาง
สารเคมีก็เช่นกันครับ เมื่อชาร์จครั้งแรก ถ้าคุณมีเครื่องมือวัดกระแส มันจะได้น้อยกว่าปกติ เพราะ มันยังไม่เข้าเข้าทางไงครับ
ที่ถกกันว่า ต้องชาร์จ ทิ้งไว้รึเปล่า อย่าไปคิดมากครับ ทิ้งไว้ได้ก็ทิ้ง
ม่ายได้ก็เลยเลยอย่าไปคิดมากของซื้อมาใช้ครับ
ถ้าท่านทั้งหลาย ลองชาร์จ จนเต็ม แล้วปิดเครื่อง ปล่อยไว้ สัก 2-3 ชั่วโมง
เมื่อเสียบ adaptor ชาร์จไปใหม่ ก็จะชาร์จ อยู่สักครู่หนึ่ง
อันนี้ เกิดจากกระแสรั่วไหลภายใน battery เป็นเรื่องปกติครับ
หลังจากการทำปฏิกริยาไป 2-3 ครั้ง คราวนี้ battery คุณ จะทำงานได้เต็มประสิทธิภาพแล้วล่ะ
ที่จริง สั่งที่น่าห่วงกว่า คือการใช้ batt จนหมดเกลี้ยงนะครับ เพราะ เมื่อชาร์จครั้งถัดไป จะทำให้ กระแสชาร์จ สูงขึ้นได้ อันนี้ ขึ้นอยู่กับวงจรชาร์จว่าดีขนาดไหน
จาก ประสบการณ์ batt ของ น้อง เซอร์ ผม รุ่นราคากลางๆ 40-50k นี่ขนาดรักษา ระดับ 50% ไม่ค่อยใช้ ปรากฎว่า ปีนึึงก็เสื่อมไปเยอะครับเหลือเปิดได้ราวๆ 1 ชั่วโมงปลายๆ
เทียบกับ Fujitsu ของคุณแฟน ใช้เอาๆ เสียบๆ หลุดๆ ยังทนกว่าเลย เส้าครับ ส่วนเจ้า epc ตอนนี้ ก็ ใช้เต็มที่เหมือนกันครับ

อยากสอบถามเพิ่มเติมนิดนึงครับ

ในทางที่ถูกต้องแล้ว ถ้าเราใช้้ในสถานที่ที่เสียบไฟได้สะดวก เราควรใช้โดยการเสียบไฟ หรือ ใช้จากแบตให้หมดแล้วถึงเสียบไฟครับ เพราะกลัวว่าถ้าเสียบๆถอดๆบ่อยๆ จะมีผลกระทบอะไรหรือเปล่า

ถ้าใช้อยู่กับที่ที่มีปลั๊กไฟ เสียบไฟดีก่วาครับ มันจะได้ช๊าตแบทให้เต็มไปในตัว
ไม่มีเหตุผลอะไรต้องดึงไฟจากแบทให้หมดนิครับ
ผมจะถอดแบทเสียบปลั๊กล้วนๆ ต่อเมื่อต้องการเร่งแสงสุด และ ดูหนังฟังเพลงเท่านั้น
เพราะมันกินไฟมาก ช๊าตไฟแดงหลายชม.ไม่เต็มแบทร้อนเปล่าๆ
อีกอย่าง ตอนดูหนัง เครื่องจะร้อนมากด้วย แงะแบทออกดีกว่า เดี๋ยวจะเสื่อมเพราะความร้อน

ขอบคุณคับ

ชอบคุณครับ ได้ความรู้มากครับ